_
สำนวนภาคอีสาน
สำนวนภาคอีสาน เป็นคำสอนทั่วไปเช่นเดียวกัน แต่ภาษาที่ใช้จะเป็นภาษาถิ่นทาง
ภาคอีสาน ซึ่งแสดงเอกลักษณ์เฉพาะทางวัฒนธรรม การเปรียบเทียบเกี่ยวกับสิ่งต่างๆ รอบตัว เข้าใจง่าย และมีความหมายลึกซึ้ง คมคาย
สำนวนภาคอีสาน
สำนวนภาคอีสาน เป็นคำสอนทั่วไปเช่นเดียวกัน แต่ภาษาที่ใช้จะเป็นภาษาถิ่นทาง
ภาคอีสาน ซึ่งแสดงเอกลักษณ์เฉพาะทางวัฒนธรรม การเปรียบเทียบเกี่ยวกับสิ่งต่างๆ รอบตัว เข้าใจง่าย และมีความหมายลึกซึ้ง คมคาย
_
สำนวนภาคอีสาน (ประพนธ์ เรืองณรงค์ , 2552, หน้า 26)
กินข้าวโต อย่าโสความเพิน
หมายถึง กินข้าวตนเอง ไม่ควรพูดตำหนิผู้อื่น
(โต = ตัวเอง โส = คุย เพิ่น = อื่น คนอื่น)
กินน้อยบ่ตาย กินหลายให้โทษ
หมายถึง กินน้อยไม่เป็นไรไม่ถึงกับตาย แต่กินมากเกินไปย่อมให้โทษ
กินนำพี่ก็เจ็บท้อง กินนำน้องก็เจ็บปูม
หมายถึง กินกับพี่ก็เจ็บท้อง กินกับน้องก็เจ็บไส้พุง
กินหลายท้องแตก แบกหลายหลังหัก
หมายถึง กินมากเกินไปท้องจะแตก แบกของหนักเกินไปหลังจะหัก
ใกล้ไฟมันฮ้อน ใกล้ค้อนมันเจ็บ
หมายถึง ถ้าอยู่ใกล้ไฟมักร้อน ถ้าอยู่ใกล้ไม้ค้อนมักเจ็บ จึงต้องระมัดระวัง
ของกินอยู่กับผู้มัก ขี้ลักอยู่กับขโมย
หมายถึง ของใดกินอร่อยขึ้นอยู่กับผู้ชอบของนั้น คนชอบลักสิ่งของย่อมขึ้นอยู่กับผู้นั้นชอบขโมย
ควายตู้มักชน คนเว้ามักเว้า
หมายถึง ควายเขาทู่หรือควายเขาสั้นชอบชน คนจนชอบพูดชอบอวด
เจียมผีเฒ่า เจียมเจ้ายืน
หมายถึง หากยำเกรงผีมักมีชีวิตอยู่จนแก่เฒ่า และหากยำเกรงเจ้านายมักอายุยืนนาน
แดดอย่าหน ฝนอย่าถอย ข้าวฮ้อนเป่ากิน
หมายถึง แม้โดนแดดก็อย่าขยาดกลัว ถูกฝนก็อย่าถอย และข้าวร้อนก็เป่าให้เย็นจึงกิน คือรู้จักอดทนและใจเย็น
ตกหมู่แฮ้งเป็นแฮ้ง ตกหมู่กาเป็นกา
หมายถึง ไปอยู่กับนกแร้งก็เป็นนกแร้ง และหากไปอยู่กับนกกาก็เป็นนกกา
นอนบ่หลับให้ไปเที่ยว มีเสี่ยวให้ไปยาม
หมายถึง นอนไม่หลับควรออกไปเที่ยว มีเพื่อนรักควรหมั่นไปเยี่ยมเยือน
นุ่งผ้าลายหมาเห่า เว้าความเก่ามักเล่าผิดกัน
หมายถึง ผู้นุ่งผ้าลายหมามักเห่า คนพูดเรื่องเก่าซ้ำอีกมักทำให้ผิดใจกัน
แนวนาซำ บ่ดำก็ได้เกี่ยว
หมายถึง แบบอย่างนาที่มีน้ำซับ ถึงแม้ไม่ดำกล้าก็จะได้เก็บเกี่ยว
ฝาเฮือนบังหน้า อย่าไปจากความต่าง
หมายถึง เมื่อฝาเรือนบังหน้าอยู่ อย่าได้พูดความลับหรือเรื่องสำคัญ เพราะอาจมีผู้แอบได้ยิน
แก้วบ่ผัดสามปีเป็นแฮ พี่น้องบ่แว่สามปีเป็นเพิ่น
หมายถึง แก้วไม่ล้างไม่ขัดถูสามปีเป็นแร่ พี่น้องไม่แวะเยี่ยมสามปีจะเป็นอื่นไป
(ผัด = ขัดล้าง ถู แฮ = แร่ แว่ = แวะเยี่ยม เพิ่น = อื่น)
เขาหลิ่วตาใด๋ให้หลิ่วตานั้น บ่จังซั่นผีสิหักคอ
หมายถึง เขาหลิ่วตาใดให้หลิ่วตานั้นถ้าไม่ทำตามผีจะหักคอ
(ใด๋ = ใด จังซั่น = อย่างนั้น)
คันเจ้าได้ขี่ช้างกั้นร่มเป็นพะยา อย่าลืมคนขี่ควยคอนก้า
หมายถึง เมื่อได้ขี่ช้างกั้นร่มเป็นพระยา อย่าลืมคนจนที่ขี่ควายหาบค้อนกล้า
ของดีอย่าไว้แจบ
หมายถึง ทำความดีควยออกมาเผยแพร่
(แจบ = มิดชิด)
คนถ่อยขี้ใส่ทาง
หมายถึง คนมักง่ายชอบขี้ใส่ทางเดิน
(คนถ่อย = คนมักง่าย คนชั่ว)
ได้เมียสาวปานได้งัวพันแม่ ได้เมียแก่ปานได้แม่พันคน
หมายถึง ได้เมียอายุน้อยเหมือนได้วัวพันแม่ ได้เมียแก่เหมือนได้แม่พันคน
เอาเมียหล่าเป็นข้าลูก = แต่งงานช้าเป็นทาสลูก (เอาเมียหล่า = แต่งงานช้า)
สำนวนภาคอีสาน (ประพนธ์ เรืองณรงค์ , 2552, หน้า 26)
กินข้าวโต อย่าโสความเพิน
หมายถึง กินข้าวตนเอง ไม่ควรพูดตำหนิผู้อื่น
(โต = ตัวเอง โส = คุย เพิ่น = อื่น คนอื่น)
กินน้อยบ่ตาย กินหลายให้โทษ
หมายถึง กินน้อยไม่เป็นไรไม่ถึงกับตาย แต่กินมากเกินไปย่อมให้โทษ
กินนำพี่ก็เจ็บท้อง กินนำน้องก็เจ็บปูม
หมายถึง กินกับพี่ก็เจ็บท้อง กินกับน้องก็เจ็บไส้พุง
กินหลายท้องแตก แบกหลายหลังหัก
หมายถึง กินมากเกินไปท้องจะแตก แบกของหนักเกินไปหลังจะหัก
ใกล้ไฟมันฮ้อน ใกล้ค้อนมันเจ็บ
หมายถึง ถ้าอยู่ใกล้ไฟมักร้อน ถ้าอยู่ใกล้ไม้ค้อนมักเจ็บ จึงต้องระมัดระวัง
ของกินอยู่กับผู้มัก ขี้ลักอยู่กับขโมย
หมายถึง ของใดกินอร่อยขึ้นอยู่กับผู้ชอบของนั้น คนชอบลักสิ่งของย่อมขึ้นอยู่กับผู้นั้นชอบขโมย
ควายตู้มักชน คนเว้ามักเว้า
หมายถึง ควายเขาทู่หรือควายเขาสั้นชอบชน คนจนชอบพูดชอบอวด
เจียมผีเฒ่า เจียมเจ้ายืน
หมายถึง หากยำเกรงผีมักมีชีวิตอยู่จนแก่เฒ่า และหากยำเกรงเจ้านายมักอายุยืนนาน
แดดอย่าหน ฝนอย่าถอย ข้าวฮ้อนเป่ากิน
หมายถึง แม้โดนแดดก็อย่าขยาดกลัว ถูกฝนก็อย่าถอย และข้าวร้อนก็เป่าให้เย็นจึงกิน คือรู้จักอดทนและใจเย็น
ตกหมู่แฮ้งเป็นแฮ้ง ตกหมู่กาเป็นกา
หมายถึง ไปอยู่กับนกแร้งก็เป็นนกแร้ง และหากไปอยู่กับนกกาก็เป็นนกกา
นอนบ่หลับให้ไปเที่ยว มีเสี่ยวให้ไปยาม
หมายถึง นอนไม่หลับควรออกไปเที่ยว มีเพื่อนรักควรหมั่นไปเยี่ยมเยือน
นุ่งผ้าลายหมาเห่า เว้าความเก่ามักเล่าผิดกัน
หมายถึง ผู้นุ่งผ้าลายหมามักเห่า คนพูดเรื่องเก่าซ้ำอีกมักทำให้ผิดใจกัน
แนวนาซำ บ่ดำก็ได้เกี่ยว
หมายถึง แบบอย่างนาที่มีน้ำซับ ถึงแม้ไม่ดำกล้าก็จะได้เก็บเกี่ยว
ฝาเฮือนบังหน้า อย่าไปจากความต่าง
หมายถึง เมื่อฝาเรือนบังหน้าอยู่ อย่าได้พูดความลับหรือเรื่องสำคัญ เพราะอาจมีผู้แอบได้ยิน
แก้วบ่ผัดสามปีเป็นแฮ พี่น้องบ่แว่สามปีเป็นเพิ่น
หมายถึง แก้วไม่ล้างไม่ขัดถูสามปีเป็นแร่ พี่น้องไม่แวะเยี่ยมสามปีจะเป็นอื่นไป
(ผัด = ขัดล้าง ถู แฮ = แร่ แว่ = แวะเยี่ยม เพิ่น = อื่น)
เขาหลิ่วตาใด๋ให้หลิ่วตานั้น บ่จังซั่นผีสิหักคอ
หมายถึง เขาหลิ่วตาใดให้หลิ่วตานั้นถ้าไม่ทำตามผีจะหักคอ
(ใด๋ = ใด จังซั่น = อย่างนั้น)
คันเจ้าได้ขี่ช้างกั้นร่มเป็นพะยา อย่าลืมคนขี่ควยคอนก้า
หมายถึง เมื่อได้ขี่ช้างกั้นร่มเป็นพระยา อย่าลืมคนจนที่ขี่ควายหาบค้อนกล้า
ของดีอย่าไว้แจบ
หมายถึง ทำความดีควยออกมาเผยแพร่
(แจบ = มิดชิด)
คนถ่อยขี้ใส่ทาง
หมายถึง คนมักง่ายชอบขี้ใส่ทางเดิน
(คนถ่อย = คนมักง่าย คนชั่ว)
ได้เมียสาวปานได้งัวพันแม่ ได้เมียแก่ปานได้แม่พันคน
หมายถึง ได้เมียอายุน้อยเหมือนได้วัวพันแม่ ได้เมียแก่เหมือนได้แม่พันคน
เอาเมียหล่าเป็นข้าลูก = แต่งงานช้าเป็นทาสลูก (เอาเมียหล่า = แต่งงานช้า)